Film łzowy w oku - jaką rolę pełni?

Film łzowy to termin, który większość ludzi kojarzy głównie z płaczem, jednak ma on o wiele szersze i bardziej złożone znaczenie. To niezwykle ważna warstwa ochronna pokrywająca powierzchnię oka. W tym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest film łzowy, jakie są jego warstwy oraz jakie funkcje pełni w codziennym życiu.

Czym jest film łzowy?

Film łzowy to cienka warstwa cieczy pokrywająca przednią część oka, czyli rogówkę i spojówkę. Choć z pozoru niewidoczny, odgrywa on fundamentalną rolę w ochronie i nawilżaniu oczu. Każde mrugnięcie sprawia, że ta warstewka się odświeża, nawilża oko i chroni je przed wysychaniem oraz zanieczyszczeniami. Bez odpowiedniego funkcjonowania filmu łzowego, nasze oczy byłyby narażone na różne dolegliwości, takie jak suchość oczu czy podrażnienia.

Budowa filmu łzowego

Budowa filmu łzowego jest bardziej złożona, niż mogłoby się wydawać. Jest to trójwarstwowa struktura, z których każda warstwa pełni określone zadania. Mówimy tu o warstwie tłuszczowej, wodnej i śluzowej. Każda z nich działa na swój sposób: tłuszczowa zapobiega zbyt szybkiemu odparowywaniu łez, wodna dba o odpowiednie nawilżenie, a śluzowa sprawia, że łzy rozprowadzają się równomiernie po całej powierzchni oka. Te trzy warstwy muszą współpracować, aby nasze oczy działały bez zarzutu. Więcej o tym, jak dokładnie działają poszczególne warstwy, znajdziesz poniżej.

Warstwy filmu łzowego

Warstwa lipidowa (zewnętrzna)

Na samym wierzchu znajduje się warstwa lipidowa, nazywana również tłuszczową. Jest to najcieńsza z warstw, ale ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania parowaniu łez. Składa się z tłuszczów, które pochodzą z gruczołów Meiboma znajdujących się na brzegach powiek. Warstwa lipidowa chroni oko przed nadmiernym odparowaniem wilgoci. Jest to szczególnie ważne w klimatyzowanych pomieszczeniach lub podczas długiej pracy przed komputerem.

Warstwa wodna (środkowa)

Ta warstwa stanowi największą część filmu łzowego i składa się głównie z wody, ale również z rozpuszczonych w niej soli i białek. Dzięki niej nasze oczy są czyste, a widzenie pozostaje ostre. Warstwa wodna jest odpowiedzialna za nawilżenie powierzchni oka, dostarczanie substancji odżywczych i tlenu do rogówki oraz usuwanie drobnych zanieczyszczeń. Zawiera również enzymy, takie jak lizozym, które pomagają chronić oko przed infekcjami bakteryjnymi. 

Warstwa mucynowa (wewnętrzna)

Najgłębsza warstwa, nazywana również śluzową. Przylega bezpośrednio do rogówki i odpowiada za równomierne rozprowadzenie filmu łzowego po powierzchni oka. Składa się z mucyn produkowanych przez komórki kubkowe w spojówce. Dzięki tej warstwie film łzowy równomiernie rozprowadza się po całej powierzchni oka i dobrze do niej przylega. Bez tej warstwy łzy po prostu spływałyby z oka, zamiast tworzyć stabilną powłokę ochronną. 

Jakie funkcje pełni film łzowy?

Film łzowy to niezwykle ważna, choć często niedoceniana, warstwa ochronna pokrywająca powierzchnię naszych oczu. Spełnia szereg kluczowych funkcji, które wpływają nie tylko na komfort, ale także na zdrowie i prawidłowe widzenia. Oto, jakie zadania pełni film łzowy:

1. Ochrona przed czynnikami zewnętrznymi - film łzowy chroni oczy przed kurzem, zanieczyszczeniami, drobnoustrojami oraz innymi szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Działa jak bariera ochronna, zatrzymując drobiny zanieczyszczeń oraz zapobiegając ich bezpośredniemu kontaktowi z powierzchnią oka. Dzięki niemu nasze oczy są mniej narażone na infekcje i podrażnienia.
2. Zapobieganie wysychaniu oka - film łzowy nawilża rogówkę, zapobiegając wysychaniu powierzchni oka i utrzymując je w odpowiedniej kondycji. Długotrwały brak odpowiedniego nawilżenia może prowadzić do poważniejszych problemów, takich jak uszkodzenie nabłonka rogówki, a w konsekwencji pogorszenie widzenia. Film łzowy sprawia, że nie czujemy dyskomfortu wynikającego z suchości oczu.
3. Dostarczanie składników odżywczych - rogówka, czyli przednia część oka nie posiada naczyń krwionośnych, jednak musi być odpowiednio odżywiona i dotleniona, aby prawidłowo funkcjonować. To właśnie film łzowy dostarcza jej tlen i inne niezbędne składniki odżywcze, pochodzące z płynu łzowego. To sprawia, że rogówka może się regenerować i zachować swoje zdrowie oraz przezroczystość.
4. Poprawa jakości widzenia - film łzowy działa jak naturalna warstwa optyczna, która wygładza nierówności na powierzchni rogówki, tworząc idealnie gładką powierzchnię dla światła wpadającego do oka. Światło dzięki temu może swobodnie przechodzić przez rogówkę i siatkówkę. Niedostateczna ilość filmu łzowego może powodować rozmycie obrazu oraz uczucie zamglonego widzenia.

Czym grozi zaburzenie filmu łzowego?

Zaburzenia filmu łzowego mogą prowadzić do wielu dolegliwości i problemów zdrowotnych. Kluczowe jest, aby problem został jak najszybciej zdiagnozowany i podjęty leczeniu. Do najczęstszych objawów zaburzeń filmu łzowego należą:

• Uczucie suchości w oku.
• Podrażnienia, pieczenie oraz zaczerwienienie oczu.
• Nadmierne łzawienie.
• Uczucie piasku pod powiekami.
• Zamglone widzenie.

Kiedy film łzowy nie spełnia swojej funkcji, czyli nie nawilża i nie chroni odpowiednio powierzchni oka, może dojść do poważnych konsekwencji. W najgorszym scenariuszu, długotrwałe problemy z suchością oka mogą prowadzić nawet do uszkodzenia wzroku. Dlatego tak ważne jest, aby nie lekceważyć objawów i jak najszybciej podjąć działania mające na celu poprawę stanu filmu łzowego.

Przyczyny problemów z filmem łzowym

Zaburzenia filmu łzowego mogą mieć wiele różnych przyczyn. To, co na pierwszy rzut oka może wydawać się prostą dolegliwością, często wynika z kilku nakładających się czynników. Poniżej wymieniliśmy najczęściej występujące przyczyny problemów z filmem łzowym. 

1. Długotrwała praca przy komputerze - ekspozycja na ekrany zmniejsza częstotliwość mrugania, a to właśnie mruganie odświeża powierzchnię oka i rozprowadza film łzowy. Gdy mrugamy rzadziej, łzy szybciej parują, a ich równomierne rozprowadzenie zostaje zakłócone.
2. Starzenie się - z wiekiem produkcja łez ulega zmniejszeniu i pogarsza się jakość filmu łzowego. U kobiet może to być szczególnie odczuwalne po menopauzie, kiedy zmiany hormonalne dodatkowo wpływają na gospodarkę wodną organizmu.
3. Noszenie soczewek kontaktowych - soczewki mogą mechanicznie zakłócać prawidłowe rozprowadzenie łez na powierzchni oka, a także przyczyniać się do ich szybszego parowania. Dodatkowo, jeśli nie są odpowiednio pielęgnowane i noszone zgodnie z zaleceniami, może dojść do uszkodzenia warstw filmu łzowego. Sprawdź również, źle dobrane soczewki - objawy.
4. Choroby ogólnoustrojowe - niektóre schorzenia, jak np. cukrzyca, choroby autoimmunologiczne czy hormonalne, mogą wpływać na jakość i ilość produkowanych łez. Warto również dodać, że leki stosowane w leczeniu różnych schorzeń, takie jak antydepresanty czy leki przeciwhistaminowe, mogą dodatkowo nasilać te objawy.

Badanie filmu łzowego

Badanie filmu łzowego jest nieinwazyjne, a jego różne techniki pozwalają na precyzyjną ocenę jakości i ilości łez. Jedną z najczęściej stosowanych metod jest test Schirmera, w którym pasek bibuły umieszcza się pod dolną powieką, aby zmierzyć ilość produkowanych łez. 

Innym popularnym badaniem jest test przerwania filmu łzowego (BUT - Break-Up-Time). Polega on na mierzeniu czasu od mrugnięcia do momentu, kiedy film łzowy przestaje równomiernie pokrywać rogówkę. Wykorzystuje się tu fluoresceinę - barwnik wprowadzany do oka, który umożliwia lekarzowi obserwację łez pod specjalnym niebieskim światłem. Normalny czas przerwania filmu łzowego wynosi powyżej 10 sekund. Jeśli ten czas jest krótszy, może to sugerować problemy z jego stabilnością.

Jak zapobiegać problemom z filmem łzowym?

Dbanie o zdrowie oczu i film łzowy to podstawa, jeśli zależy nam na komforcie oraz ostrym, wyraźnym widzeniu. Warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych kwestii:

• Regularne nawilżanie oczu - jeśli spędzasz dużo czasu przed ekranem komputera, telewizorem lub telefonem, pamiętaj o częstym mruganiu i robieniu przerw, aby dać oczom odpocząć. W razie potrzeby stosuj krople nawilżające - sztuczne łzy, które pomagają uzupełnić film łzowy.
• Odpowiednia dieta - spożywanie produktów bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3 (np. ryby, orzechy, nasiona) może wspierać produkcję lipidów. Wpływa to na jakość warstwy lipidowej filmu łzowego.
• Unikanie suchego powietrza - klimatyzacja, ogrzewanie i wiatr mogą prowadzić do szybszego parowania filmu łzowego. W miarę możliwości unikaj długotrwałego przebywania w suchych i wietrznych pomieszczeniach.
• Prawidłowa higiena oczu - codzienna higiena powiek, zwłaszcza w przypadku osób z zapaleniem gruczołów Meiboma, może pomóc w utrzymaniu zdrowego filmu łzowego. Regularne czyszczenie powiek i usuwanie nadmiaru lipidów zapobiega zatykaniu gruczołów łzowych.
• Ograniczenie noszenia soczewek kontaktowych - jeśli masz tendencję do suchości oczu, noszenie soczewek kontaktowych może pogłębiać ten problem. Warto dać oczom od nich odpocząć, np. nosząc okulary przez część dnia. Jeśli zauważasz, że Twoje oczy są wyjątkowo suche, nawet przy krótkim noszeniu soczewek, skonsultuj się z okulistą.

Bibliografia:
https://www.wokularach.pl/blog/film-lzowy-jakie-funkcje-pelni
S. Masoudis, Biochemistry of human tear film: A review, Experimental eye research, 2022.
A. Herbaut, H. Liang, A. Denoyer, C. Baudouin, A. Labbé, Tear film analysis and evaluation of optical quality: A review of the literature, 2019.