Zespół Hornera - czym się charakteryzuje?

Zespół Hornera, znany również jako zespół Bernarda-Hornera, to zespół symptomów spowodowany przerwaniem współczulnego unerwienia oka. Objawy tego schorzenia neurologicznego mogą różnić się w zależności od miejsca uszkodzenia nerwu. Dowiedz się więcej o tym, czym charakteryzuje się zespół Hornera. 

Zespół Hornera - przyczyny 

Zespół Hornera może być przekazywany genetycznie, jednakże zazwyczaj jest to schorzenie nabyte. Powstaje jako powikłanie innych, występujących w organizmie chorób. Gdy w obrębie pnia mózgu powstaną jakieś zmiany, które mogą uciskać drogi nerwowe lub zaburzyć przewodnictwo nerwów współczulnych, zespół Hornera może zacząć dawać o sobie znaki. Naruszenia i zmiany w okolicach nerwów gałki ocznej może powodować:

- stwardnienie rozsiane,
- uraz kręgosłupa, 
- uraz splotu ramiennego,
- tętniak mózgu,
- infekcja szczytu płuc,
- udar mózgu,
- migrena,
- powiększenie węzłów chłonnych szyi,
- występowanie żebra szyjnego (to wada wrodzona, polegająca na obecności dodatkowego żebra albo pary żeber)
- zapalenie opon mózgowych. 

Zdarza się również, że choroba ta jest wynikiem powikłań po infekcji ucha środkowego. Nieleczona infekcja może doprowadzić do uszkodzenia włókien współczulnych, ponieważ ucho środkowe znajduje się bardzo blisko połączenia nerwowego ucha i oka. 

Wrodzony zespół Hornera u dzieci

Zespół Hornera może wystąpić u dzieci, nawet u niemowlaków. Zazwyczaj występuje w wyniku:

- urazy nerwów barku przy porodzie, 
- urazu czaszki lub oczodołu, 
- komplikacji po zabiegach chirurgicznych w klatce piersiowej.

Jeśli podejrzewasz u dziecka zespół Hornera, możesz rozpoznać go np. po bardzo intensywnej heterochromii. Pamiętaj jednak, że dziecko może po prostu mieć dziedzicznie dwukolorowe oczy. Z tego powodu, jeśli zauważysz u swojej pociechy heterochromię, nie wpadaj w panikę, ale udaj się na konsultację do specjalisty. 

Objawy zespołu Hornera

Warto wiedzieć, że zespół Bernarda-Hornera charakteryzują trzy główne cechy, które pozwalają odróżnić go od innych, podobnych chorób. Należą do nich:

- Opadająca powieka.

Zespół Bernarda-Hornera osłabia lub całkowicie paraliżuje mięśnie powiek. Przez to dolna powieka unosi się ku górze, a górna powieka opada - w związku z tym szpara powiekowa znacznie się zmniejsza.

- Zapadnięcie się oka ku wnętrzu oczodołu.

W ramach choroby może dojść do porażenia mięśnia oczodołowego. Wtedy oko może zapaść się “do środka”.

- Zwężenie źrenicy.

Źrenica zazwyczaj rozszerza się, gdy oko znajduje się w warunkach słabego oświetlenia. Przy zespole Hornera źrenica zostaje zawężona nawet w półmroku. Dzieje się tak, ponieważ przez osłabienie lub paraliż mięśni ocznych źrenica nie potrafi dostosować się do intensywności światła.

Inne objawy zespołu Hornera

Wyżej wymienione przez nas objawy to podstawowe symptomy zespołu Hornera. Warto wiedzieć, że wraz z nimi mogą wystąpić inne, dodatkowe sygnały świadczące o tej chorobie. Są to: 

- Nierówność źrenic. 

Gdy jedno oko zostanie dotknięte zespołem Hornera, możesz zauważyć asymetrię źrenic - źrenica sparaliżowanego oka może być nienaturalnie mniejsza w stosunku do drugiego oka. 

- Brak wydzielania potu po jednej stronie twarzy. 

Współczulny układ nerwowy odpowiada za wyostrzanie zmysłów, ale również za wydzielanie potu. Z tego powodu, jeśli zaburzone zostaną połączenia nerwowe pomiędzy okiem i mózgiem, zachwiana może zostać produkcja potu po osłabionej stronie twarzy. 

- Rozszerzanie się naczyń skórnych.

Zmiany naczyniowe to stosunkowo rzadki objaw zespołu Hornera, jednakże jeśli wraz z nimi występują inne symptomy, może być to oznaka tej choroby. 

Diagnoza i leczenie zespołu Hornera

Jeśli zauważyłeś u siebie niepokojące objawy dotyczące obszaru oczu, najpierw udaj się na konsultację do okulisty. Być może wstępujące u Ciebie symptomy to problem okulistyczny, np. ptoza. Jednakże, jeśli ten specjalista wykluczy przyczyny związane z układem wzrokowym, należy umówić się na wizytę do lekarza neurologa. Aby zdiagnozować zespół Hornera, lekarz wykona bezpieczny i bezbolesny test: zakropi oczy roztworem apraklonidyny. Jeśli któreś z oczu jest dotknięte zaburzeniem, jego źrenica nie zmieni rozmiaru, lub zmieni, ale minimalnie - zaś źrenica zdrowego oka znacznie się rozszerzy.

Dodatkowo, w celu diagnozy lekarz raczej wykona badania mózgu, klatki piersiowej czy węzłów chłonnych. Musisz wiedzieć, że zespół Hornera nie jest typową chorobą - to zespół objawów dających sygnał o innym, poważniejszym schorzeniu. Z tej przyczyny, terapia polega na zlokalizowaniu i leczeniu przyczyny pojawienia się symptomów.

Zespół Hornera to poważna, neurologiczna przypadłość. Jego objawów nie należy ignorować - jeśli tylko zauważysz u siebie symptomy, które mogą o nim świadczyć, udaj się do lekarza. Musisz wiedzieć, że schorzenie to zazwyczaj jest sygnałem o innych problemach Twojego organizmu. Warto jak najszybciej udać się na konsultację, aby znaleźć przyczynę wystąpienia zespołu Hornera i by rozpocząć odpowiednią kurację.

1. J. Dutkiewicz, A. Friedman, "Zespół Hornera u pacjentki z guzem Pancoasta - opis przypadku.",  Polski Przegląd Neurologiczny, 2018, 14(3), 170–172, d: 11.02.2024
2. A. Lens, J. K. Ledford, N. S. Coyne, Anatomia i fizjologia narządu wzroku, Wyd. Górnicki, 2015